Leraren waarderen wel hun arbeidsvoorwaarden en eventueel ook een fietsvergoeding en een laptop, maar de echte motivatie zit dieper. Uit de onderzoeken daarover bij leraren blijkt dat zij vooral tevreden zijn over de inhoud van hun job, waarbij ze een grote autonomie ervaren en waarbij ze de interactie met leerlingen en collega’s in een niet-hiërarchische werkomgeving erg waarderen. Dit professionalisme moet gewaarborgd blijven bij beleidsmaatregelen en de vaak aanwezige politieke kortademigheid. In tegenstelling met vele landen genieten onze leraren een groot vertrouwen bij de bevolking. Ze worden ook geacht mee te werken aan een bepaald pedagogisch project dat verder gaat dan enge opvattingen over kwaliteit. Die professionaliteit is onder meer gebouwd op de nadruk op de grondwettelijke vrijheid van onderwijs en de daaraan verbonden mogelijkheid tot diverse projecten. Die professionaliteit kan uitgehold worden door toenemende vormen van beperking van die autonomie en verantwoordelijkheid. Toenemende centraliseringstendensen van centrale verplichte toetsen, al te uitgebreide eindtermen en versterken van de macht van de inspectie zwakken die autonomie betekenisvol af in de richting van een gesloten en beperkt leraarsrepertoire. Voor dat repertoire dat in veel toetsgerichte landen standaard is, zijn er uiteraard geen breed gevormde professionals nodig.